Locatie: Haarlem
Afgerond: 2021
Opdrachtgever: Stichting Panopticon, HBB
Programma: University College, kantoren, horeca, bioscoop
Sector: renovatie, architectuur
Grootte: 12000 m2
Architect: i.s.m. Architectenbureau J. van Stigt BV
Partners: Van Rossum, Unica, Peutz
Foto credits: Hans Kuiper / reA
De Koepelgevangenis in Haarlem is een van de drie in Nederland, die rond 1900 door vader en zoon Metzelaar zijn ontworpen en gebouwd. Het type is gebaseerd op het panopticum zoals bedacht door de Engelse filosoof Jeremy Bentham in 1750. Hierbij werden gevangenen ‘genezen’ door ze van elkaar te isoleren en continue te observeren, wat mogelijk was door alle cellen aan rondgaande galerijen te leggen met in het midden een bewakerstoren. Het verder lege midden is overdekt door het enorme en ontzagwekkende koepeldak. Sinds 2014 is de koepel geen gevangenis meer en is het overgenomen door de Stichting Panopticon. Het rijks monumentale gebouw is duurzaam gerestaureerd en onder het koepeldak is een nieuw gebouw ingepast met onder meer een bioscoop in de kelder en de University College op de hoger gelegen vloeren. De introverte en letterlijk gesloten koepel is getransformeerd naar een uitnodigende, intrigerende en bovenal openbaar toegankelijke plek in de stad.